Renty i waloryzacja

RENTY
 Przesłanki nabycia renty z tytułu niezdolności do pracy:
1.    Niezdolność do pracy,
2.    Powstanie niezdolności w okresie ubezpieczeniowym (w określonych latach składkowych lub niektórych latach nieskładkowych)
3.    Osiągniecie wymaganego okresu ubezpieczenia


Niezdolność do pracy- art. 12
Niezdolna do pracy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy z powodu naruszania sprawności organizmu i nie rokuje na uzyskanie tej zdolności po przekwalifikowaniu.

3 elementy:
- medyczny o charakterze biologicznym- naruszenie zdolności organizmu
- element ekonomiczny- utrata zdolności zarobkowania
- element zawodowy- brak rokowań odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu.


Stopień niezdolności do pracy od 1997 r.

1.    Całkowita (II gr.)- utrata zdolności do wykonywania jakiejkolwiek pracy
2.    Częściowa ( III gr)- utrata w znacznym stopniu zdolności do pracy zgodnego z poziomem posiadanych kwalifikacji ( nakazuje branie pod uwagę kwalifikacji a nie pracę wykonywaną faktycznie)
3.    Niezdolność do samodzielnej egzystencji ( I gr)- naruszenie sprawności organizmu oznacza konieczność stałej lub długotrwałej pomocy innej osoby zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych.


Trwałość niezdolności do pracy – art. 13 ust. 2-4
Zasada:
- niezdolność do pracy ma charakter okresowy
- niezdolność orzeka się na 5 lat,
- na okres dłuższy niż 5 lat wówczas, gdy według wiedzy medycznej nie ma rokowań odzyskania zdolności do pracy przed upływem 5 lat.

Czy można orzec niezdolność do pracy bez okresu czasu?

Rodzaje rent art. 59
- stała- niezdolność do pracy jest trwała,
- okresowa-, gdy niezdolność do pracy jest okresowa, przez jakiś czas,
Dwa różne podejścia:
- przed wejściem ustępu przed 1996 r. –stosowano do rent wyznaczonych przed 1996 r.
- nadal występuje możliwość przyznania rent stałych.

Osiągnięcie wieku emerytalnego powoduje, że osoba staje się emerytem ( nabycie emerytury następuje z urzędu, dotyczy to nowych zasad- po 48 r i przed 49 r.. ustawodawca nabywa gwarancję otrzymania emerytury nie niższej niż otrzymana renta.


Trwałość:
- ubezpieczenie 5 lat przed emeryturą-to orzecznictwo ZUS ma obowiązek orzec rentę na okres do 5 lat (tylko i wyłącznie)


Kryteria oceny stopnia i trwałości niezdolności – art. 13
- stopień naruszenia sprawności organizmu
- możliwość przywrócenia sprawności do pracy w drodze rehabilitacji,
(To elementy medyczne)
- możliwość wykonywania dotychczasowej pracy lub podjecie innej pracy
- celowość przekwalifikowania zasad z uwzględnieniem rodzaju, charakteru dotyczącego wykonywania pracy, poziomu wykształcenia, wieku i predyspozycji psychicznych.,





Orzecznictwo lekarskie
- do 1996 r. były KIZ- była to forma ucieczki przed bezrobociem
- od 1996 r wprowadzono jednoosobowe komisje sprawują je lekarze orzecznicy ZUS, orzekają o innych przesłankach ( art. 14)
- o dacie powstania niezdolności do pracy
- o trwałości i przewidywanym okresie niezdolności do pracy
- o związku pomiędzy niezdolnością do pracy a określonymi okolicznościami
- niezdolność do samodzielnej egzystencji
-celowośc przekwalifikowania zawodowego,

Od niedawna jest postępowanie odwoławcze od decyzji lekarza orzecznika ZUS, do komisji lekarskiej ZUS.

Środki odwoławcze:
-sprzeciw (przysługuje zainteresowanemu, 14 dni od doręczenia orzeczenia do komisji lekarskiej)
-zarzut wadliwości wydanego orzeczenia (przysługuje prezesowi ZUS, 14 dni od doręczenia orzeczenia – termin zawity)

Renta szkoleniowa - ustawodawca chciał ograniczyć liczbę rent z tytułu niezdolności do                          pracy (historia).

Rehabilitacja zawodowa: z chwila wydania decyzji o rencie szkoleniowej trafia do Powiatowego Urzędu Pracy. Jej pobieranie trwa 6 m-cy a okres jej pobierania zależy od szkolenia, które zapewnić powinien starosta i wtedy 36 m-cy może trwać pobieranie renty szkoleniowej na czas przekwalifikowania.

Skrócony:
- starosta powiadamia organ rentowy, że nie ma możliwości przekwalifikowania do innego zawodu
- gdy nam rencista nie poddaje się przekwalifikowaniu

Rynek pracy nie jest wstanie zapewnić odpowiedniej ilości szkoleń służących przekwalifikowaniu:
- ubezpieczony uzyska cel
- rynek pracy będzie w stanie zapewnić mu odpowiednie stanowisko
- traci możliwość uzyskania renty z tytułu niezdolności do pracy, jeżeli poddałby się przekwalifikowaniu zawodowemu
Ubezpieczeni nie chcą poddawać się takiemu przekwalifikowaniu


Renta z tytułu niezdolności do pracy ( 4 elementy):
1.    1 stały, 24% kwoty bazowej
2.    1,3% x podstawa x lata składkowe
3.    0,7% x podstawa x lata nieskładkowe
4.    lata (okresy) hipotetyczne, traktowane jako lata składkowe 0,7% x podstawy wymiaru świadczenia x lata hipotetyczne
( okresy, jakie brakują ubezpieczonemu do osiągnięcia takiej liczby lat składkowych i nieskładkowych łcznej, do 25 lat dolicza się lata hipotetyczne, nie większej do osiągnięcia przez ubezpieczonego 65 roku życia)

Całkowita niezdolność do pracy będzie stanowiła:
- 75% tej renty w przypadku całkowitej niezdolności do pracy

Częściowa niezdolność do pracy nie ma propozycji przekwalifikowania
…. Do organu rentowego i formalnie poddany ocenie zdolności lub niezdolności do pracy. Orzecznik jest związany decyzją starosty o niemożności przekwalifikowania, orzeka o niezdolności do pracy.

Lekarz może:
- może uznać niezdolność pracownika do pracy i przyznać mu rente
- odmówić uznania jego niezdolności do pracy nie przyznać mu renty o całkowitej niezdolności do pracy.

Wysokość renty szkoleniowej wynosi 75% podstawy wymiaru renty ( wynagrodzenie z 20 lat dowolnie wybranych przez ubezpieczonego lub z kolejnych 25 lat.
W drodze pobierania renty ………, nie może zarobkować, nie może być zatrudniony. Nie ma tu też znaczenia wysokość pobieranego dochodu.
Nie może być niższa od renty częściowej niezdolności do pracy.


Renta rodzinna: przesłanki nabycia
- śmierć żywiciela rodziny,
- posiadanie w chwili śmierci prawa do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy
- lub spełnianie warunków do nabycia jednego  tych świadczeń,
- posiadanie statusu uprawnionego członka rodziny

Orzeczenie niezdolności do pracy- ustawodawca wprowadza fikcję prawną, że osoba zmarła była niezdolna do pracy, co umożliwia nabycie renty rodzinnej przez rodzinę zmarłego.
a)    małżonek (wdowa lub wdowiec)
b)    dzieci- bliższe ubezpieczeniu dzieci tzw. własne, drugiego małżonka, przysposobione
c)    inne dzieci- ( rodzeństwo, wnuki), aby te dzieci zostały przyjęte n wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności, rodziny zastępcze też.
d)    rodzice

Wiek dziecka
- do ukończenia 16 roku życia przysługuje prawo do renty rodzinnej, może dalej przysługiwać do czasu ukończenia nauki w szkole do ukończenia 25 roku życia,
- gdy ukończenie 25 roku życia upływa na ostatnim roku studiów do czasu ukończenia tych studiów,
- poza wiekiem brany jest pod uwagę element niezdolności do pracy dziecka, studenta

Inne dzieci
- musza spełniać warunki dzieci bliższych oraz:
* aby dzieci zostały przyjęte na wychowanie i utrzymanie najpóźniej przed śmiercią ubezpieczonego – wyjątkiem jest śmierć w wypadku. Wtedy te przesłanki nie musza być spełnione,
* brak innych środków utrzymania:
- renta rodzinna po zmarłych rodzicach,
- zmarły ubezpieczony był uznany za opiekuna
- oraz niemożliwość utrzymania tych dzieci przez rodziców żyjących

Małżonkowie (wdowa lub wdowiec)
- warunek wieku w chwili śmierci żywiciela rodziny osiągnięcia 50 lat
- prawo nabywa tez wdowa lub wdowiec, gdy od śmierci żywiciela w ciągu 5 lat uzyska 50 lat
- jeżeli dana osoba w dniu śmierci żywiciela rodziny była niezdolna do pracy
- małżonek lub małżonka wychowywała, co najmniej 1 dziecko uprawnionego do renty rodzinnej po zmarłym żywicielu. Jeżeli kształci się w szkole to do osiągnięcia 18-tego roku życia.

Inne przesłanki:
- małżeństwo w chwili śmierci musi istnieć,
- musi istnieć wspólność małżeńska,

A)    Kryterium wspólności majątkowej ( kodeks rodzinny)
B)    Kryterium spożycia małżeńskiego, prowadzenie wspólnego gospodarstwa domowego.

- istnienie więzi ekonomicznych, czy zmarły przyczyniał się do utrzymania gospodarstwa domowego czy też nie. Sąd orzeka o więzi ekonomicznej,
- małżonek rozwiedziony w chwili śmierci na drodze sadowej musi mieć prawo do alimentów żywiciela zmarłego.

Okresowa renta wdowia – przysługuje wdowie (wdowcowi), który nie spełnia warunków do renty rodzinnej, ale nie ma środków do życia. Przysługuje taka renta 1 rok. Może być przedłużona do 2 lat, jeżeli osoba ta kształci się.

Warunki, jakie musza być spełnione:
Rodzice:
- warunki niezdolności do pracy
- warunki wychowywania dzieci określonych dla wdowy lub wdowca
- przed śmiercią zmarły przyczyniał się do ich wychowywania

Zasady ustalania renty rodzinnej
- jedna renta rodzinna, nie zależy od liczby osób uprawnionych. Liczba osób może wpływać jedynie na wysokość świadczenia – 80% świadczenia, które przysługiwałoby ubezpieczonemu, gdy warunki do renty spełnia 1 osoba, 90%, gdy dwie, 95% gdy 3 lub więcej osób uprawnionych.

Ta renta ulega w równych częściach pomiędzy wszystkie osoby uprawnione.

Dodatek pielęgnacyjne – zależą od spełnienia:
- od uznania danej osoby za całkowicie niezdolną do pracy
- niezdolność do samodzielnej egzystencji,
- ukończenie 75 lat

Osoby niepobierające ani renty ani emerytury, mogą skorzystać z zasiłku pielęgnacyjnego. Zasiłek taki wynosi 153,19 zł.

Przesłanki negatywne
- takie prawo nie następuje, gdy dana osoba przebywa stale na opiece lekarskiej lub pielęgnacyjnej opiece.
Jeżeli taka osoba przebywała krócej niż 2 tyg. W takim ośrodku to nie wyklucza to dodatku pielęgnacyjnego

Zasiłek pogrzebowy- śmierć
- w razie śmierci ubezpieczonego
- osoba spełniająca warunki do nabycia renty i emerytury
- renciści i emeryci
- śmierć członka rodziny ubezpieczonego

Nie przysługuje, gdy śmierć nastąpiła po ustaniu ubezpieczenia. Jest to świadczenie z ubezpieczenia zmarłego. Wysokość takiego świadczenia wynosi: 200% przeciętnego wynagrodzenia, 4.854,54 zł.

Prawo to jest uzależnione od złożenia w odpowiednim terminie ( termin przysługuje 12 m-cu od dnia śmierci osoby, której zasiłek przysługuje)

Świadczenia w szczególnym trybie: są wyjątkiem od zasady formalizmu i sulenatyzmu świadczeń
Dwa podmioty: Prezes rady ministrów
          Prezes ZUS

Prezes Rady Ministrów: art. 82 ust. 1i 2 ustawy emerytalnej, postanowienie, iż PRM może przyznać świadczenie w szczególnym trybie w szczególnych uzasadnionych przypadkach, na warunkach wysokości innej niż określona w ustawie.

Prezes ZUS: świadczenie w szczególnych wypadkach przez Prezesa ZUS może być przyznane członkowi rodziny po śmierci żywiciela ubezpieczonemu.
Taka osoba nie może mieć prawa do świadczenia emerytalnego lub rentowego na warunkach określonych ustawie.
Osoba ta nie może samodzielnie podejmować pracy zarobkowej.
Brak niezbędnych środków utrzymania.
Może zostać przyznane świadczenie, które nie może przekraczać świadczeń ubezpieczenia społecznego.

Najniższa renta: 597,46 brutto z tytułu całkowitej niezdolności do pracy
Najniższa emerytura 597,46
(podlegają waloryzacji)

Waloryzacja świadczeń emerytalno- rentowych
a)    ma charakter systematyczny- w razie spełniania ustanowionych przesłanek organ rentowy ma obowiązek przeprowadzonej takiej waloryzacji
b)    jest przeprowadzane z urzędu
c)    jest to waloryzacja cenowa z elementami waloryzacji cenowej

Określany charakter waloryzacji:
- od 1 marca roku kalendarzowego następującego po roku kalendarzowym, w którym wskaźnik cen towarów i usług konsumenta w stosunku do roku w którym była ostatnio przeprowadzona waloryzacja, osiągnął co najmniej w 105% jeżeli w kolejnych 2 latach kalendarzowych począwszy od roku w którym była przeprowadzona waloryzacjia wskaźnik nie osiągnął 105% to w następnym roku jest przeprowadzona waloryzacja.

 Wskaźnik cen towarów usług konsumenta dla:
- dla gospodarstw domowych emerytów i rencistów,
-albo wskaźnik ogólny
(który jest korzystniejszy), z uwzględnieniem wskaźnika realnego przeciętnego wynagrodzenia

Zamiana lub zmniejszenie prawa do świadczenia; art. 103-106 ust.

Ta zasada nie ma zastosowania do emerytów, którzy osiągnęli 60 ( kobiety) lub 65 lat (mężczyźni). Ich emerytura nie podlega zmianie lub zamianie.

Art. 103 ust 2a ustawy emerytalnej- osoba ubiegająca się o emeryturę, która przed dzień nie rozwiąże prawa stosunku pracy z pracodawcą zostaje objęta zaniżeniem  w całości prawa do świadczenia.